Tài Liệu Pháp Luật và Ấn Phẩm

Ấn bản cập nhật này cung cấp những phân tích sâu sắc về thực trạng hoạt động trọng tài thương mại và xu hướng công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài nước ngoài cũng như hủy phán quyết trọng tài tại Việt Nam khi có đơn yêu cầu của một bên, trình bày những hiểu biết, cái nhìn sâu sắc và những phát triển mới nhất cần thiết cho những người hành nghề luật và doanh nghiệp hoạt động trong khu vực.

Tại kỳ họp thứ 6 vào tháng 11/2023, Quốc hội Việt Nam Khóa XV đã biểu quyết và thông qua Luật Kinh Doanh Bất Động Sản sửa đổi (LKDBĐS Sửa Đổi) và Luật Nhà Ở sửa đổi (LNO Sửa Đổi). Hai luật này có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2025, cùng với Luật Đất Đai Sửa Đổi đang được cân nhắc và dự kiến sẽ được biểu quyết vào năm 2024 (Luật Đất Đai Sửa Đổi), sẽ hình thành một bộ khung pháp lý quan trọng mới điều chỉnh thị trường bất động sản Việt Nam. Trong bài viết này, chúng tôi đưa ra những thay đổi đáng chú ý đồng thời so sánh những điểm này với Luật Kinh Doanh Bất Động Sản hiện hành, Luật Nhà Ở hiện hành cũng như các văn bản hướng dẫn liên quan (lần lượt là LKDBĐS Hiện Hành và LNO Hiện Hành).

Mặc dù có một số điểm tương đồng, hệ thống quyền sở hữu đất đai ở Việt Nam có những khác biệt cơ bản với hệ thống quyền sở hữu đất đai của nhiều quốc gia trên thế giới. Theo Hiến pháp Việt Nam và quy định pháp luật liên quan của Việt Nam, đất đai ở Việt Nam thuộc sở hữu toàn dân và Nhà nước là đại diện thay mặt nhân dân để quản lý toàn bộ đất đai. Khi thực hiện chức năng quản lý đất đai này, Nhà nước (thông qua nhiều cơ quan Nhà nước khác nhau) giao hoặc cho các cá nhân và tổ chức thuê “quyền sử dụng đất”, là quyền sử dụng một thửa đất nhất định cho một mục đích cụ thể, đôi khi trong một thời hạn xác định và hữu hạn và đôi khi là không xác định thời hạn. Việc nắm giữ quyền sử dụng đất được ghi nhận trong giấy chứng nhận do Nhà nước cấp, được gọi là “Giấy chứng nhận Quyền Sử Dụng Đất, Quyền Sở Hữu Nhà Ở và Tài Sản Khác Gắn Liền Với Đất” (GCNQSDĐ). Như vậy, theo pháp luật Việt Nam, cá nhân hoặc tổ chức có khả năng “sở hữu” (nghĩa là có quyền sở hữu một cách hợp pháp và rõ ràng) (Sở Hữu) tài sản là bất động sản được xây dựng trên đất (Công Trình), nhưng không có cá nhân hay tổ chức nào ở Việt Nam có khả năng sở hữu bất kỳ loại đất nào tại Việt Nam (dù cá nhân và tổ chức đó là chủ sở hữu đã đăng ký quyền sử dụng đất hợp pháp đối với một thửa đất nhất định).

Ngày 1 tháng 10 năm 2023, Tòa Án Nhân Dân Tối Cao đã ban hành Quyết định 364/QD-CA công bố bảy (7) bản án hiện tại được coi là Án lệ tại Việt Nam. Một trong những án lệ này là Án Lệ số 69/2023/AL giải quyết vấn đề về khả năng giải quyết tranh chấp bằng trọng tài của các thỏa thuận bảo mật và không cạnh tranh trong hợp đồng giữa người sử dụng lao động-người lao động (Án Lệ), có hiệu lực từ ngày 1 tháng 11 năm 2023. 

Quốc hội Việt Nam đã chính thức thông qua Luật Viễn thông sửa đổi với số phiếu tán thành là 468 trên 472. Dự kiến, Luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2024, thay thế Luật Viễn thông số 41/2009/QH12 hiện hành. Luật Viễn thông sửa đổi là một bước quan trọng hướng tới sự phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng của Việt Nam vì luật này điều chỉnh khung pháp lý cho phù hợp với thông lệ và xu hướng quốc tế đang phát triển trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ thông tin. Trong bản tin cập nhật pháp luật này, chúng tôi trình bày một số thay đổi quan trọng sẽ có tác động đáng kể đến các doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực công nghệ và viễn thông tại Việt Nam.

Trong số các phán quyết mang tính bước ngoặt, các Tòa án Việt Nam (Tòa án) đã mở ra một kỷ nguyên chuyển đổi cho các cơ chế giải quyết tranh chấp theo mô hình FIDIC trong lĩnh vực xây dựng. Sự thay đổi này khẳng định quyền của một bên trực tiếp bắt đầu giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, bỏ qua quy trình bắt buộc của hội đồng giải quyết tranh chấp và hòa giải. Tòa án cũng tránh được vấn đề thường gặp khi xem xét nội dung các phán quyết trọng tài.

Trong một bước tiến quan trọng hướng tới thúc đẩy lĩnh vực năng lượng tái tạo, Việt Nam đã nhận thấy tầm quan trọng của năng lượng mặt trời trên mái nhà (ĐMTMN) và tiềm năng của ĐMTMN trong việc đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của Việt Nam. Chính phủ Việt Nam, theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, đã chính thức công nhận hệ thống ĐMTMN, bao gồm các tấm pin mặt trời được lắp đặt trên mái nhà của các công trình xây dựng. Quyết định này cho phép các doanh nghiệp phát triển ĐMTMN bán điện được tạo ra từ hệ thống ĐMTMN cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và/hoặc các khách hàng không phải là EVN mà không cần giấy phép hoạt động điện lực.

Vào ngày 29 tháng 11 năm 2023, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Nghị Quyết về Thuế Tối Thiểu Toàn Cầu (Nghị Quyết Thuế TTTC) với tỉ lệ biểu quyết tán thành gần như nhất trí (462/463). Nghị Quyết Thuế TTTC sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2024. Nghị quyết này chính thức mở ra một kỷ nguyên mới về thuế doanh nghiệp tại Việt Nam, đặc biệt tác động đến chiến lược kinh tế và vai trò ngày càng tăng của đất nước trong nền thương mại toàn cầu. 

Tại Việt Nam, giống như nhiều quốc gia khác trên thế giới, trọng tài quốc tế tiếp tục được sử dụng rộng rãi với vai trò là một cơ chế giải quyết tranh chấp, thay thế cho việc khởi kiện tại tòa án.

Việt Nam là thành viên của Công Ước New York về công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài (Công ước NY) và pháp luật Việt Nam đã bao gồm các quy định thể hiện các nguyên tắc chính của Công ước này.

Pháp luật Việt Nam tiếp tục phát triển và thích ứng cùng với sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế Việt Nam và sự hội nhập ngày càng sâu rộng của đất nước với nền kinh tế quốc tế. Trong đó, pháp luật điều chỉnh các hoạt động thương mại đã tồn tại, tuy nhiên chưa phát triển và bắt kịp với tốc độ phát triển nhanh chóng của nền kinh tế Việt Nam. Luật pháp Việt Nam được ban hành để điều chỉnh hoạt động thương mại đôi khi bị hiểu sai hoặc bị các bên lạm dụng nhằm né tránh trách nhiệm pháp lý theo hợp đồng hoặc các trách nhiệm pháp lý khác.

Cùng với tốc độ tăng trưởng kinh tế của Việt Nam là sự quan tâm ngày càng tăng đối với các dự án và giao dịch lớn, đi kèm với đó là nguy cơ tranh chấp giữa các bên ký kết hợp đồng. Khi việc sử dụng trọng tài như một cơ chế giải quyết tranh chấp thay thế cho tranh tụng tại tòa án ngày càng tăng, việc thành lập một tổ chức trọng tài nước ngoài ưu việt như Tòa Trọng tài Thường trực tại Hà Nội báo hiệu sự phát triển của các cơ chế giải quyết tranh chấp thay thế ở Việt Nam.

Ngày 20 tháng 6 năm 2023, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2024, thay thế Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng số 59/2010/QH12 hiện hành. Luật hiện hành đã có hiệu lực từ tháng 7 năm 2011 và cần phải cập nhật để bắt kịp những thay đổi về tốc độ tăng trưởng và sự phát triển không ngừng của thương mại điện tử. Trong bản tin cập nhật pháp luật này, chúng tôi trình bày về một số thay đổi quan trọng mà các doanh nghiệp trong và ngoài nước cần lưu ý và cân nhắc trong chính sách bảo vệ người tiêu dùng của mình.

Thủ tục thông quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại chỗ (OTS) của Việt Nam được quy định tại Điều 35 Nghị định số 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ ngày 21 tháng 01 năm 2015 (Nghị Định 08), đã được áp dụng rộng rãi và đóng vai trò quan trọng trong mô hình vận hành thương mại của nhiều nhà sản xuất Việt Nam và thương nhân nước ngoài.

Trong năm 2013, Tổ Chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã đưa ra mức Thuế Tối thiểu Toàn cầu (GMT), và nhận được sự đồng ý từ 142 quốc gia, và GMT sẽ chính thức được áp dụng từ ngày 1 tháng 1 năm 2024. GMT là một biện pháp nhằm giải quyết vấn đề xói mòn cơ sở tính thuế trong nước và chuyển dịch lợi nhuận (BEPS) - về cơ bản là hành vi trốn thuế bằng cách khai thác lợi thế về thuế tại các quốc gia đang phát triển. Thuế suất GMT được ấn định ở mức 15%, nghĩa là một khi có hiệu lực, các doanh nghiệp hiện đang được hưởng lợi từ thuế suất ưu đãi tại Việt Nam có thể phải nộp thêm thuế. Trong những năm qua, Việt Nam đã tận dụng mức thuế thấp để thu hút đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, GMT sẽ có tác động đến nhiều doanh nghiệp đa quốc gia (MNE). Bạn có thể đọc Bản tin Cập Nhật Pháp Luật của chúng tôi để có góc nhìn tổng quan về những tác động tiềm ẩn đối với đầu tư nước ngoài trực tiếp tại Việt Nam và các chính sách của cơ quan thuế Việt Nam trong những tháng tới.

Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Giao dịch điện tử (Luật Cũ) cũ cách đây 18 năm vào giai đoạn đầu khi hạ tầng công nghệ thông tin Việt Nam mới phát triển. Trước nhu cầu ngày càng tăng của người sử dụng Internet cũng như việc thiết lập và vận hành các nền tảng và dịch vụ kỹ thuật số ngày càng phát triển, Luật Cũ bộc lộ một số hạn chế cần phải sửa đổi thêm để phản ánh nền kinh tế kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng ở Việt Nam.

Luật Kinh Doanh Bảo Hiểm được ban hành vào ngày 16 tháng 6 năm 2022 và có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2023.

Ngày 1 tháng 7 năm 2023, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị định số 46/2023/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Kinh Doanh Bảo Hiểm, có hiệu lực cùng ngày.